Ankara Üniversitesi Cumhuriyetin ilk üniversitesi olarak bünyesinde Cumhuriyet döneminin ilk Fen Fakültesini (1943), ilk Fizik Bölümünü (1943), ilk Fizik Mühendisliği Bölümünü (1954), ilk Hızlandırıcı Teknolojileri Enstitüsünü (2010) kurmuş ve Devlet Planlama Teşkilatı/Kalkınma Bakanlığı desteği ile ve Üniversiteler arası işbirliği ile sürdürülen Türk Hızlandırıcı Merkezi (THM) konulu projenin 1997’den başlayarak tüm aşamalarına koordinatörlük yapmış ve projede kapsamında önerilerek Ankara Üniversitesi Gölbaşı Kampüsünde kurulan ve 2020 yılında Ulusal Merkez statüsü kazanan “Türk Hızlandırıcı ve Işınım Laboratuvarı (TARLA)”yı ülkemize kazandırmıştır. Kuruluşu THM projesi kapsamında önerilen Ankara Üniversitesi Hızlandırıcı Teknolojileri Enstitüsü (HTE) 26.02.2010 tarihinde kurulmuş ve 09.05.2011 tarihinde hizmete açılan kendi binalarında çalışmalarını sürdürmüştür. HTE 2011-2020 yılları arasında, Kalkınma Bakanlığı (sonrasında Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı) tarafından desteklenen ‘Elektron Hızlandırıcısı ve Lazer Tesisinin (TARLA) kurulumunu koordine etmiştir. TARLA’ya 2020 yılında 6550 sayılı yasa kapsamında Ulusal Laboratuvar statüsü tanınmış ve TARLA Sanayi ve Teknoloji Bakanlığına bağlanmıştır. 2020 yılından itibaren Hızlandırıcı Teknolojileri Enstitüsü (https://hte.ankara.edu.tr/) yine Ankara Üniversitesi bünyesinde devam ederek, “Hızlandırıcı ve Dedektör Teknolojileri (Türkçe)”, “Hızlandırıcı ve Dedektör Teknolojileri (İngilizce) yüksek lisans ve “Hızlandırıcı ve Dedektör Teknolojileri doktora” programları kapsamında eğitim ve araştırma çalışmalarını sürdürmektedir.
Ankara Üniversitesi parçacık fiziği, nükleer fizik, parçacık hızlandırıcıları ve çarpıştırıcıları ile veri analizi konularında önemli bir geçmişe, birikime ve alt yapıya sahiptir.
Ankara Üniversitesi CERN ilişkileri Türkiye’nin CERN’e gözlemci üye olduğu 1961yılından 1990’lı yılların başlarına kadar bilim insanlarının kişisel temas ve ziyaretler ile sürdürülmüştür. Ankara Üniversitesi’nin CERN’de kurumsal temsili 1997 yılında TÜBİTAK desteği ile imzalanan iş birliği protokolü (MoU) çerçevesinde ATLAS (A Torodial Large ApparatuS) Deneyine üye olunması ile başlamıştır. Ankara Üniversitesinin ATLAS deneyine katılımı süreci 1990’lı yıllarda Ankara Üniversitesi Fizik/Fizik Müh. Bölümlerinde sözleşmeli olarak görev yapan Prof. Dr. Saleh SULTANSOY ve Boğaziçi Üniversitesi Öğretim Üyesi merhum Prof. Dr. Engin ARIK (1948-2007) önderliğinde gerçekleşmiştir. ATLAS deneyi kapsamında çalışmalar Ankara Üniversitesi ATLAS Takım Lideri Prof. Dr. Orhan ÇAKIR yürütücülüğünde, Hızlandırıcı Teknolojileri Enstitüsü elemanlarından Prof. Dr. Hatice DURAN YILDIZ, Prof. Dr. İlkay TÜRK ÇAKIR, Dr. Öğr. Üyesi Ümit KAYA ve Fizik Bölümü elemanlarından Doç. Dr. Sinan KUDAY ve Arş. Gör. Ali Can CANBAY tarafından yürütülmektedir.
Ankara Üniversitesi 2005 yılında imzalanan Mutabakat Zaptı (MoU) çerçevesinde CERN CLIC (Compact LInear Collider) Projesinin, 2015 yılında imzalanan MoU’lar çerçevesinde ise CERN FCC (Future Circular Collider) ve CERN SHiP ( Search for Hidden Particles) Projelerinin üyesi olmuştur. Ankara Üniversitesi 2000’li yılların başından bu yana yürütülen CERN Large Hadron Electron Collider (LHeC) projesinin de üyesidir. FCC Projesi ve CLIC projeleri kapsamında imzalanan Mutabakat Zaptı anlaşmaları (MoU’lar) 2022 yılında yenilenmiştir. FCC Projesi Ankara Üniversitesi Takım Lideri ve Ülke Temsilcisi Prof. Dr. İlkay TÜRK ÇAKIR, CLIC Projesi Ankara Üniversitesi Takım Lideri Prof. Dr. Ömer YAVAŞ, SHiP Projesi Ankara Üniversitesi Takım Lideri Doç. Dr. Çağın KAMIŞÇIOĞLU ve LHeC Projesi Ankara Üniversitesi proje elamanı Dr. Öğr. Üyesi Ümit KAYA’dır.
Yukarıda belirtilen deneylerde ve projelerde çalışan enstitümüz öğretim elemanlarından Prof. Dr. İlkay TÜRK ÇAKIR, Prof. Dr. Hatice DURAN YILDIZ, Doç. Dr. Avni AKSOY, Dr. Öğr. Üyesi Ümit KAYA, Öğr. Gör. Çağlar KAYA, Öğr. Gör. İbrahim. Burak KOÇ ile Ankara Üniversitesi Fizik Bölümü öğretim üyeleri Prof. Dr. Orhan ÇAKIR, Doç. Dr. Sinan KUDAY, Doç Dr. Aysuhan OZANSOY, Doç. Dr. Volkan ARI ve Arş. Gör. Ali Can CANBAY ve Ankara Üniversitesi Fizik Mühendisliği Bölümü öğretim üyelerinden Prof. Dr. Ömer YAVAŞ, Doç. Dr. Çağın KAMIŞÇIOĞLU tarafından yürütülecek çalışmalarla mevcut çalışma gruplarında yer alınarak hızlandırıcı, fizik, dedektör ve veri analizi çalışmalarına katkı sağlanmaya devam edilmektedir.
Ankara Üniversitesinin üyesi olduğu CERN deneyleri ve projeler hakkında detaylı bilgi için: